Wirtualny spacer – uchwalenie Konstytucji 3 Maja

Z okazji zbliżających się obchodów Święta Konstytucji 3 Maja chcielibyśmy, pokrótce, przypomnieć w jakich okolicznościach doszło do jej uchwalenia oraz przedstawić niektóre miejsca z nią powiązane. Zapraszamy na małą namiastkę zwiedzania Warszawy z przewodnikiem, gdzie tematem wycieczki będzie – Konstytucja 3 Maja.

Co to jest Konstytucja?

Akt prawny określany także jako ustawa zasadnicza, która zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie.

Ustawa Rządowa z dnia 3 maja  – uchwalona 3 maja 1791 r., znana jako Konstytucja 3 Maja to ustawa regulująca ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Była pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną, spisaną konstytucją.

Zapraszamy Państwa na spacer, podczas którego zobaczmy miejsca związane z Konstytucją 3 Maja.

Przystanek nr 1

Zamek Królewski w Warszawie

Jego historia sięga początku XIV w. Był siedzibą książąt mazowieckich, następnie został rozbudowany, stał się siedzibą Sejmu Rzeczypospolitej Obojga Narodów i rezydencją królewską.

Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, wybranego na władcę Rzeczypospolitej Obojga Narodów 6 września 1764 r. (koronacja odbyła się 25 listopada 1764r. w Warszawie) Zamek Królewski przeżywał okres największej świetności. Podczas jego rządów powstały projekty tak ważnych dla naszej historii i kultury instytucji, jak Szkoła Rycerska, Teatr Narodowy czy Komisja Edukacji Narodowej.

Przygotowania i uchwalenie
Konstytucji III Maja

W Warszawie w wielu miejscach trwały prace nad przygotowaniem reform politycznych i społecznych, czasem wręcz w tajemnicy. Przy ich tworzeniu Król korzystał z inspiracji i pomocy wielu ludzi działających poza sejmem. Wśród nich znajdowały się takie znakomitości jak Stanisław Staszic, Józef Wybicki, Andrzej Zamoyski, Jan Potocki, Franciszek Salezy Jezierski, a w szczególności Hugo Kołłątaj.

W tym kręgu opracowano niezależny od sejmowych założeń projekt konstytucji.

Stronnictwo królewskie dążące do reform państwa zyskiwało poparcie ale obawiało się poddać tekst przygotowanej ustawy normalnej sejmowej procedurze. Dlatego przedłożenie tekstu ustawy poprzedziły specjalne przygotowania. Starannie wybrano termin głosowania nad konstytucją – bezpośrednio po przerwie wielkanocnej, gdy skład izby był osłabiony. Znaczna grupa posłów i senatorów, ok. 100 osób która przysięgła działać na rzecz uchwalenia konstytucji, stawiła się na obrady zaraz po świętach. Tym czasem część posłów, która nie była wtajemniczona w zamiary Króla, jeszcze nie dotarła do Warszawy po przerwie. Działania sejmu bacznie obserwowało społeczeństwo Warszawy, które liczyło na zmiany i oczekiwało reform.

Ostatecznie 3 maja 1791r. w Sali Senatorskiej Zamku Królewskiego uchwalono Konstytucję jako całość, nie dopuszczając do szczegółowych dyskusji nad nią.

W salach zamkowych możemy zobaczyć nawiązujące do tego wydarzenia pamiątki – faksymile tekstu Konstytucji, obraz Jana Matejki „Konstytucja 3 Maja” powstały w związku z 100-leciem uchwalenia Konstytucji, portrety postaci związanych z pracami nad Uchwałą Rządową.

Przystanek nr 2

Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela

To jedna z najstarszych świątyń Warszawy. Tu odbywały się książęce i królewskie śluby, chrzty i pogrzeby. Tu koronowano dwóch królów Polski. Obydwaj nosili imię Stanisław i obaj tę koronę utracili. Kościół odwiedzali papieże i dostojnicy świeccy. W kryptach spoczywają wielcy Polacy, zasłużeni dla naszego kraju. Współcześnie odbywają się tu uroczystości religijne o szczególnej randze.

W czasie Sejmu Wielkiego kościół miał rangę kolegiaty. Odbywały się tu uroczystości przed otwarciem każdego sejmu i właśnie w tej świątyni zaprzysiężono uchwaloną w dniu 3 maja 1791r. Konstytucję.

Przystanek nr 3

Warszawa – Rynek Starego Miasta

Pośrodku Rynku stał Ratusz Starej Warszawy. To tu spotykali się Jan Dekert, prezydent Warszawy w latach 1789-1790 i Hugo Kołłątaj, jeden z twórców Konstytucji.

Jan Dekert (ur. 1738 w Bledzewie, zm. 4 października 1790 w Warszawie) – to kupiec, członek Kompanii Manufaktur  Uprzywilejowanej, działacz mieszczański. Funkcję prezydenta Warszawy sprawował w latach 1738-1790.

Hugo Stumberg Kołłątaj (ur. 1 kwietnia 1750 w Dederkały Wielkie, zm. 28 lutego 1812 w Warszawie) – osoba duchowna, był politykiem, publicystą, pisarzem. Zajmował się poezją, historią, geografią.

Jan Dekert 27 listopada 1789 r. zorganizował w Warszawie spotkanie przedstawicieli miast królewskich Rzeczypospolitej, którzy podpisali memoriał domagający się przyznania mieszczanom praw publicznych. Według różnych źródeł było ich od 140 do 200.

Po kilku dniach, 2 grudnia 1789 r. ubrani na czarno przedstawiciele miast udali się na Zamek i na ręce króla złożyli memoriał. Manifestacja ta weszła do historii jako „czarna procesja”.

Efektem tych działań była ustawa Miasta nasze królewskie wolne w państwach Rzeczypospolitej przyjęta przez Sejm Czteroletni w 1791r. a następnie włączona do Konstytucji jako Artykuł III. Niestety przyznania rozszerzonych praw miejskich nie doczekał Jan Dekert który zmarł w październiku 1790r.

Przystanek nr 4

Ogród Botaniczny w Alejach Ujazdowskich.

Ogród Botaniczny Uniwersytetu Warszawskiego powstał w 1818r., a przyczynił się do tego prof. Botaniki Michał Szubert. Choć dziś posiada niewielką powierzchnię, początkowo zajmował ponad 22 ha (dla porównania – pobliski Park Ujazdowski ma powierzchnię 5,7 ha) i obejmował także szklarnie królewskie i Starą Pomarańczarnię.

W trakcie trwania Sejmu Wielkiego podjęto uchwałę o wybudowaniu na jego terenie Świątyni Najwyższej Opatrzności. Miało to być wotum wdzięczności za Konstytucję 3 Maja. Projekt architektoniczny przygotował architekt Jakub Kubicki. Na terenie Łazienek Królewskich, w części gdzie następnie powstał Ogród Botaniczny wmurowano kamień węgielny. Poświęcenia kamienia węgielnego i użytych narzędzi dokonał prymas Michał Jerzy Poniatowski. Pozłacane kielnia i młotek przechowywane są w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.

Do wybudowania świątyni jednak nie doszło. III rozbiór Polski przerwał prace związane z realizacją projektu. Dopiero ok. 200 lat później w Wilanowie ponownie odżyła idea budowy świątyni.

Kilka słów na koniec

W naszym wirtualnym spacerze nie ujęliśmy wielu miejsc związanych z Konstytucją 3 Maja.

Pracowali nad nią wybitni ludzie, którzy w Warszawie mieli swe siedziby, są miejsca, które lubili, w których bywali. Zachęcamy Państwa do samodzielnych spacerów i poszukiwań, nie tylko wirtualnych.

Zaś dzisiejszy wirtualny spacer kończymy w Ogrodzie Botanicznym, cudownym miejscu zwłaszcza w maju. Mamy nadzieję, że w przyszłym roku (230 lat od uchwalenia Konstytucji) będziemy mogli przeprowadzić już „normalny” spacer z przewodnikiem po Warszawie.

Podobało się? Zasubskrybuj i bądź na bieżąco: