Brama Żuraw jest jednym z symboli Gdańska. Każdy, kto spaceruje nad rzeką Motławą, podziwia okoliczne kamieniczki i Wyspę Spichrzów, musi na niego trafić. Od średniowiecza jest jedną z miejskich bram, ale także dźwigiem portowym. Współcześnie to obiekt zabytkowy, pełni funkcję muzeum i już nie przenosi ładunków. Wciąż jednak zachwyca niezliczone rzesze odwiedzających miasto każdego roku.
Ceglano – drewniana konstrukcja zwieńczona blaszaną postacią żurawia przyciąga oko zarówno z lądu, jak i z wody i powietrza. Zabytkowa Brama Żuraw znana jest również pod nazwą Żuraw Wielki. Dziś to przede wszystkim siedziba muzeum i atrakcja turystyczna stanowiąca obowiązkowy punkt wycieczek, bez którego zwiedzanie Gdańska z przewodnikiem nie może się obejść. Jednak dawniej, od wieków mijały ją setki, a może nawet tysiące jednostek pływających. Wiele spośród nich zatrzymywało się pod Żurawiem w celu przeładunku. Nastawiał też maszty, pomagał przy pracach stoczniowych.
Brama Żuraw – zabytkowa brama miejska i dźwig portowy z Gdańska
Pierwsza konstrukcja bramna w tym miejscu stanęła około roku 1363. Zaledwie kilka lat później powstała najstarsza odnaleziona wzmianka na temat tej budowli. Wówczas użyto łacińskiego słowa „caranum”. Do wielkiej przebudowy pierwotnego gmachu doszło w latach 1442 – 1444, czyli w czasach, kiedy w mieście rządził Zakon Krzyżacki. Wówczas wzniesiono dwie ceglane wieże, górujące nad okolicznymi budynkami. Powstał też mechanizmy dźwigu, który przez kolejne dekady, a nawet stulecia był ulepszany, konserwowany celem utrzymania go dobrym stanie.
Jak działał Żuraw nad Motławą?
Do wprawienia dźwigu w ruch, użyto bardzo prostego systemu opartego na dwóch parach „kół deptakowych” (czyli parze ogromnych kół, do których wchodzili ludzie i po prostu w nich chodzili). Każde z kół miało około sześciu metrów średnicy. Dzięki sile ludzkich nóg system ten był w stanie udźwignąć dwie tony na wysokość 27 metrów lub w przypadku sprzęgnięcia obu par kół naraz, mechanizm był w stanie podnieść 4 tony na wysokość 11 metrów.
Wielki Żuraw – Brama, dźwig, dom mieszkalny
Budowla została utrzymana w stylu tzw. gotyku flamandzkiego. Żuraw, jako brama miejska, miał też znaczenie militarne. W XVII wieku w pomieszczeniach Żurawia osiedlili się rzemieślnicy i założyli swoje warsztaty. Życie tętniło w przestrzeniach kiedyś spowitych mrokiem i wypełnionych ładunkami. W dawnych basztach obiektu wybito okna, aby wpuścić do środka więcej światła. Przebudowa we wnętrzach baszt i nowe zagospodarowanie sprawiło, że trzeba było też dobudować systemy kominowe. Odtąd żuraw stał się bramą, dźwigiem i domem mieszkalnym w jednym. W połowie XIX wieku jego znaczenie zaczęło maleć, choć był już wówczas cenionym elementem zabytkowym. W ostatnich dekadach przed wybuchem II wojny światowej obiekt służył głównie do podnoszenia niewielkich statków, dzięki czemu można było na lądzie naprawić śruby napędowe lub poszycie.
Transformacja Wielkiego Żurawia przez wieki
W 1945 roku Żuraw został podpalony przez Armię Czerwoną. W wyniku pożaru cała oryginalna część drewniana uległa zniszczeniu. Udało się ocalić znaczącą część murów, ale wyposażenie zostało bezpowrotnie stracone. Żuraw został zrekonstruowany w latach pięćdziesiątych. Niezwłocznie, bo już w 1959 roku, obiekt został wpisany do rejestru zabytków. Współcześnie to jeden z najcenniejszych obiektów ilustrujących życie portowe w mieście. Trudno sobie wyobrazić krajobraz Głównego Miasta Gdańsk bez jego charakterystycznej bryły.
Żuraw – jedyny taki dźwig portowy w Europie
Od kilku dekad pełni funkcje muzealne. Od 20 lipca 1962 jest siedzibą Muzeum Morskiego w Gdańsku (aktualnie jest jedną z filii Narodowego Muzeum Morskiego). Pozostaje też najstarszym i największych zachowanym dźwigiem portowym Europy. Przez to przyciąga turystów z całego świata. Jest też jedna funkcja, którą zachował od średniowiecza – w dalszym ciągu jest gdańską bramą miejską łączącą ulicę Szeroką z nabrzeżem nad Motławą. Będąc w mieście, warto skorzystać z usług przewodnika po Gdańsku, który opowie nam więcej o jego historii. Obecnie od wielu miesięcy Żuraw przechodzi remont, jednak wkrótce znów otworzy swoje podwoje z zupełnie odświeżoną ekspozycją.
zobacz także: Fontanna Neptuna w Gdańsku
zobacz także: Zabytkowa Hala Targowa w Gdańsku i inne historyczne miejsca zakupowe
zobacz także: Dom Uphagena w Gdańsku
Podobało się? Zasubskrybuj i bądź na bieżąco:
