Dzwon Zygmunta – Wawel – Zabytki Krakowa

Królewski Dzwon Zygmunta w Krakowie jest jednym z sztandarowych symboli miasta. Jest to największy średniowieczny dzwon w Polsce i jeden z największych w Europie. Jego bogata historia i wielkie znaczenia dla Krakowa sprawie, że warto go zobaczyć podczas swojej wizyty w mieście królów polskich.

Dzwon Zygmunt zawieszony jest na szczycie Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry na Wawelu. Jako jeden z najbardziej rozpoznawalnych symboli miasta, odwiedzany jest tłumie przez turystów z całego świata. Często stanowi obowiązkowy punkt wielu wycieczek z przewodnikiem po Krakowie. Do czasów powstania licheńskiego dzwonu Maryja w 1999 roku, „Zygmunt” tytułował się największym dzwonem w Polsce. Jego dźwięk słychać w promieniu 30 kilometrów. W dalszej części artykułu dostępna jest tabela z wykazem dni kiedy bije dzwon Zygmunta.

Masa, jaką osiąga, łącznie z sercem i huśtawką z linami oraz łożyskami wynosi ponad 12,5 ton. Samo serce dzwonu waży 365 kilogramów. Dawniej zawieszone było na pasach ze skóry wołowej, jednak obecnie serce wisi na stalowych linkach. Kielich z kolei waży prawie 10 ton, jego wysokość z koroną wynosi 241cm a średnica 242 cm.

Umów się na zwiedzanie!
Przewodnik po Krakowie

Kielich dzwonu Zygmunta w Krakowie ozdobiony jest płaskorzeźbą przedstawiającą św. Zygmunta i św. Stanisława oraz wizerunek Orła Polskiego i Pogoni litewskiej. Znajduje się na nim również łaciński napis który głosi:

Bogu Najlepszemu, Największemu i Dziewicy Bogurodzicy, świętym patronom swoim, znakomity Zygmunt, król Polski, ten dzwon godny wielkości umysłu i czynów swoich kazał sporządzić Roku Pańskiego 1520.

Historia królewskiego Dzwonu Zygmunta

Znajdujący się na wieży katedry wawelskiej dzwon, został ufundowany przez samego króla Zygmunta I Starego. Wykonanie go zlecono pochodzącemu z Norymbergi ludwisarzowi Hansowi Behamowi, który działał w Krakowie od 1518 roku. Prawdopodobnie intencją króla jako fundatora, było wotum dziękczynne, związane ze zbliżającymi się narodzinami jego syna Zygmunta II Augusta (1.VIII.1520r.).

Dzwon ukończono w drugiej połowie 1520 roku. Z jego instalacją wstrzymano się do czasu powrotu króla z wojny polsko-krzyżackiej. Jednak jedną rzeczą było wykonanie dzwonu a inną jego umieszczenie na wieży w katedrze wawelskiej. Operacja umieszczenia dzwonu rozpoczęła się w czerwcu 1521 roku. W pierwszej kolejności dzwon przetransportowano z ludwisarni królewskiej w okolice wzgórza Wawelskiego.

Przetoczono go po drewnianych belach przez ulicę Sławkowską, Rynek w Krakowie i ulicę Grodzką. Aby umieścić dzwon na wieży zbudowano konstrukcję wykorzystującą mechanizm wielokrążków, lin i przeciwwagi (wypełnione kamieniami skrzynie). Całej operacji przyglądał się król wraz z dworem. Sposób ten okazał się tak dobry, że ważący 11 ton dzwon zawisł na wieży w zaledwie 1 godzinę, było to 9 lipca 1521 r. Dodatkowe 2 dni trwało zawieszanie dzwonu i 13 lipca dzwon wybrzmiał w Krakowie. 

Już po pierwszych latach użytkowania, dzwon oraz sama wieża wymagała napraw. Częste bicie dzwonu, połączone z jego masą sprawiało że elementy konstrukcyjne szybko się zużywały. Opracowano nawet dokument opisujący zasady użytkowania „wielkiego dzwonu”. Regulował on w jakich terminach i przy jakich okazjach można było używać dzwonu. A miał on w Krakowie przywilej pierwszeństwa. W czasie wielkich wydarzeń, takich jak koronacje, tryumfy, uroczystości kanonizacyjne czy w okresie świąt religijno-państwowych dzwon Zygmunta wybrzmiewał w mieście jako pierwszy.

Serce dzwonu Zygmunta dzwonu pękało czterokrotnie. W drugiej połowie XIX wieku pękło aż trzy razy (za każdym razem w grudniu): 31.12.1859, 31.12.1865 kiedy to naprawy polegały na wykuciu nowego serca oraz 28.12.1876. kiedy zespojono pękniętą część.
Czwarty (ostatni raz) serce dzwony pękło w wigilię 2000 roku i zostało zastąpione nowym.

Znaczenie dzwonu dla miasta Krakowa

Królewski dzwon Zygmunta był dla mieszkańców Krakowa czymś więcej niż tylko źródłem dźwięku z wieży na Wawelu. Stał się symbolem miasta Krakowa i jego mieszkańców. Jego brzmienie kojarzy się z najważniejszymi momentami w historii miasta, o których krakowscy przewodnicy opowiadają do dziś. Wzywał do modlitwy, ale także budził do walki. 

Wybrzmiewał przy wielu doniosłych chwilach w historii Krakowa, Polski i Świata. Można było go usłyszeć podczas koronacji, pogrzebów, ingresów biskupich czy po zwycięskich bitwach.

Dzwon Zygmunta bił podczas 16 koronacji poczynając od Zygmunta II Augusta w 1530 roku aż do Augusta III w 1734 roku. Dzwonił podczas pogrzebu Zygmunta I Starego w lipcu 1548 roku. Jego ton słychać było również jako dziękczynienie po odniesionych zwycięstwach, m.in. po bitwie pod Wiedniem w 1683 roku. W XIX wieku po III rozbiorze Polski katedralna kapituła na nowo ustaliła zasady funkcjonowania dzwonu. Średnio od początku swojego powstania dzwon odzywał się od 120 do 130 razy w ciągu roku.

W czasie drugiej wojny światowej bicie dzwonu obwieściło w 1940 roku kapitulację Belgii i Francji (na rozkaz władz niemieckich). Odbyło się to po prawie rocznej przerwie, gdyż dzwon ostatni raz przed wojną zabił 15 sierpnia 1939 roku w święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.

Po zakończeniu wojny, Dzwon Zygmunta odezwał się po raz pierwszy by uczcić czas Bożego Narodzenia w 1945 roku. Następnie powrócono do tradycji dzwonienia w czasie świąt kościelnych , jednak ich liczbę ograniczono. 

Kiedy bije Dzwon Zygmunta?

Dzwon Zygmunta możemy usłyszeć w czasie wydarzeń ważnych dla Krakowa i Polski. Jednak ma on również swój harmonogram regularnego dzwonienia w trakcie świąt kościelnych i państwowych. W 2023 roku dzwon Dzwon Zygmunt bije w następujących terminach.

Harmonogram bicia Dzwonu Zygmunta na 2024 rok:

Kiedy ostatni raz bił Dzwon Zygmunta?

Nie uwzględniając świąt kościelnych i państwowych, dźwięk dzwonu kojarzony jest z wieloma ważnymi wydarzeniami. Wybrzmiał w Krakowie po raz ostatni 5 stycznia 2023 roku w trakcie pogrzebu Benedykta XVI w Watykanie. Wcześniej dzwonił również:

• 6 marca 2022 roku w wyrazie wsparcia dla walczącej Ukrainy. 
• 2 września 2021 – po śmierci księdza Zdzisława Sochackiego (proboszcza katedry wawelskiej)
• 13 lipca 2021 – z okazji swojego jubileuszu 500-lecia, Zygmunt zabił dwukrotnie: ok. 17:15 i o 21:00
• 25 marca 2020 – w czasie modlitwy o ustanie pandemii COVID
• 22 listopada 2019 – w czasie pogrzebu 20 powstańców styczniowych w Wilnie
• 17 kwietnia 2019 – po pożarze katedry Notre-Dame w Paryżu

Kiedy jeszcze mogliśmy usłyszeć dzwon Zygmunta na Wawelu:

• 10 kwietnia 2010 roku po katastrofie Smoleńskiej,
• 2 kwietnia 2005 roku po śmierci papieża Jana Pawła II
• 30 kwietnia z okazji przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.

Zwiedzanie Dzwonu Zygmunta

Zabytkowy dzwon stanowi ozdobę Wieży Ratuszowej. Jest jednym z największych średniowiecznych dzwonów w Europie. To także jeden z najczęściej odwiedzanych punktów w Krakowie. Wielu turystów przyjazd do Krakowa planuje tak, aby pokrywał się z czasem kiedy bije dzwon Zygmunta. Przyciąga on uwagę swoją niezwykłą historią i rozmiarem. Turystom imponuje to, jak jest ogromny i że mogą go obejrzeć z bliska. 

Żeby obejrzeć z bliska dzwon Zygmunta, trzeba wcześniej pokonać kilkadziesiąt dość wysokich drewnianych stopni. Nie jest to tak duże wyzwanie aby nie poradziło sobie samodzielnie 4-6 letnie dziecko czy osoba starsza. Problem z przejściem mogą mieć jednak rodzice z nosidłem czy osoby tęższej postury. W trakcie wchodzenia przeciskać się trzeba między drewnianymi belkami, stanowiącymi konstrukcję wieży. Podczas drogi na górę, będziemy mogli zobaczyć kilka dodatkowych atrakcji:

• Stare serce dzwonu (które pękło w 2000 roku)
• Reprodukcję obrazu Jana Matejki „Zawieszenie dzwonu Zygmunta
• 4 mniejsze dzwony

W 2021 roku obchodziliśmy 500-lecie zawieszenia dzwonu. Z tej okazji na rynku w Krakowie stanęła jego replika.

Będąc na wycieczce, nie zawsze uda nam się trafić w moment kiedy bije dzwon Zygmunta. Mimo wszystko, podczas zwiedzania Krakowa, gdy będziemy już na Wawelu, warto udać się na wieżę katedry by zobaczyć go na własne oczy.

zobacz także: Historia Żółtej Ciżemki – Legendy Krakowskie
zobacz także: Wirtualny Spacer po Zamku Królewskim na Wawelu

Podobało się? Zasubskrybuj i bądź na bieżąco: